PRZEGUBY KRZYŻAKOWE – Jest to najprostsza forma przegubu, umożliwiającego przeniesienie momentu podczas obrotu znacznie odchylonych odcinków wału. Budowa przegubu krzyżakowego jest prosta: składa się on z dwóch zawiasów o osiach obrotu prostopadłych do siebie. Praktyczne rozwiązania konstrukcyjne mogą być różne, ale najczęściej przegub taki zawiera część centralną
w formie krzyżaka, tworzącego prostopadłe osie obrotu. Obie końcówki połączonych przegubem wałów osadzone są na czopach krzyżaka przez łożyska igiełkowe. Przeguby tego typu występują w bardzo wielu rozmiarach, od niewielkich o średnicy 1+2 cm, używanych w urządzeniach pomocniczych, po bardzo duże, stosowane w ciężarówkach i sprzęcie ciężkim. Dopuszczalny kąt odchylenia wałów, jakie łączy przegub krzyżakowy, zależy od rozmiaru i budowy takiego przegubu i od prędkości obrotowej wału. Prędkość ta może sięgać kilku tysięcy obr./min, a dopuszczalny kąt przegięcia wału waha się od kilku stopni (dla największych obrotów) do ponad 30 stopni dla wałów wolnoobrotowych.
Należy jednak zdawać sobie sprawę, że pojedynczy przegub krzyżakowy nie jest przegubem homokinetycznym (równobieżnym), czyli nie zapewnia stałego przełożenia prędkości wału wyjściowego w stosunku do wału wejściowego. W praktyce konstrukcyjnej nie stosuje się układu dwóch wałów połączonych pojedynczym przegubem krzyżakowym, gdyż przy każdym niezerowym odchyleniu wałów ich obrotowi towarzyszyłyby drgania i cykliczne wahania sił występujących w tym złożeniu. Istnieje jednak prosty sposób ominięcia tego ograniczenia: zastosowanie w jednym wale dwóch przegubów krzyżakowych, w których w środkowym odcinku wału sprzężone z nim widełki znajdują się w jednej płaszczyźnie. Konstrukcja taka tworzy homokinetyczny wał zwany wałem Kardana lub po prostu przegub homokinetyczny Kardana, gdy środkowy odcinek wału ma długość zbliżoną do zera. Ponadto, jeżeli łączna długość wału jest znaczna, konstrukcja wymaga, by jego część środkowa podparta była zamocowanym elastycznie łożyskiem. Układ taki stosowany jest powszechnie w wałach samochodowych, w których moment przenoszony jest z umieszczonego z przodu wzdłużnego zespołu napędowego do sztywnego tylnego mostu. Mamy wtedy zespół: przegub elastyczny, łożysko podporowe, suwliwy element zezwalający na zmianę długości wału i krótki klasyczny wał Kardana z dwoma przegubami krzyżakowymi. Zauważmy, że w czasie jazdy założenia o równości kątów przegięcia wałów i zamocowaniu całego zespołu w jednej płaszczyźnie mogą nie być spełnione, zatem rola przegubu elastycznego łagodzącego drgania jest bardzo istotna. Wały Kardana rzadko stosowane są jako krótkie półosie w zawieszeniach niezależnych, a przyczynąjest występująca w takim rozwiązaniu bardzo duża zmienność względnego położenia wału wejściowego i wyjściowego. Z tej samej przyczyny nie nadają się do przenoszenia momentu napędowego w osiach kierowanych. Natomiast w wałach napędowych odznaczają się dużą trwałością, o ile tylko ułożyskowania czopów krzyżaków są odpowiednio smarowane i chronione przed zabrudzeniem.
