Technologia wytwarzania olejów była (i jest) nieustannie modyfikowana. Wynika to z bardzo ważnej roli, jaką olej odgrywa w silniku. Jednostka napędowa składa się bowiem z bardzo dużej liczby elementów przemieszczających się wobec siebie. Temu ruchowi towarzyszy tarcie – współpracujące powierzchnie nigdy nie są idealnie gładkie. Sposobem na ograniczenie niekorzystnych zjawisk towarzyszących tarciu (wzrost temperatury, przyspieszone zużycie, ryzyko zatarcia, czyli miejscowego przekroczenia temperatury płynięcia metalu) jest wprowadzenie między poruszające się elementy substancji, która uniemożliwiłyba ich wzajemny kontakt. To właśnie podstawowe zadanie stawiane olejowi silnikowemu, ale także przekładniowemu.
W silniku znajduje się kilka miejsc wymagających szczególnej ochrony: łożyska główne, korbowe i wałka rozrządu, a także pary gładź cylindra-pierścienie tłokowe, gładź cylindra-płaszcz tłoka, krzywka i popychacz zaworów czy popychacz i jego prowadnica oraz trzonek zaworu i jego prowadnica. Zasadniczo we wszelkich łożyskach ślizgowych film olejowy (warstwa oleju zapobiegająca mechanicznemu stykowi powierzchni metalowych) utrzymywany jest dzięki wspomagającemu podawaniu oleju pod ciśnieniem, natomiast w takich miejscach, jak np. złożenie tłok-cylinder czy pomiędzy krzywką rozrządu i popychaczem, film ten utrzymać się musi dzięki dobrym własnościom samego oleju.
Olej – oprócz zmniejszania strat tarcia i zużycia współpracujących elementów – pełni też inne ważne zadania. Musi dobrze odprowadzać ciepło od gorących elementów silnika. Uszczelnia ko-
morę spalania poprzez wypełnienie przestrzeni między tłokiem a cylindrem. Chroni elementy jednostki napędowej przed korozją i neutralizuje kwaśne produkty spalania. Zapobiega powstawaniu osadów, transportując je do filtra. W końcu magazynuje zanieczyszczenia, opiłki itp. (w okresie między wymianami). W pewnym stopniu bierze też udział w tłumieniu hałasu i drgań. Wynika z tego, że olej powinien charakteryzować się szeregiem specyficznych właściwości, nierzadko ze sobą sprzecznych:
• przede wszystkim zachowywać odpowiednią lepkość w dużym zakresie temperatur; najlepiej, gdyby była ona stała w temperaturze roboczej, co zapewnia odpowiednie właściwości smarne, i jak najniższa podczas rozruchu, co pozwoliłoby na szybkie dostanie się oleju do wszystkich miejsc wymagających smarowania (tę łączną własność oleju określa tzw. współczynnik lepkości)
• zapewniać możliwie mały współczynnik tarcia płynnego, co poprawiłoby sprawność mechaniczną silnika
• zachowywać odpowiednio wysoką temperaturę samozapłonu
– w końcu styka się z mocno rozgrzanymi elementami
• utrzymywać niską temperaturę krzepnięcia, zwłaszcza w krajach o surowym klimacie
• charakteryzować się niewielką zawartością siarki i azotu
• mieć niską odparowalność
• oferować dobrą mieszalność z dodatkami uszlachetniającymi, a przy tym niską skłonność do reakcji z materiałami uszczelniającymi w silniku.
A wszystkie te cechy nie powinny się zmieniać w długim czasie.
